Zasady nakładania kar pieniężnych przez organy PIP -inspektorzy uprawnieni są do działań w zakresie UoPIP, ale także innych przepisów jakich?
W powszechnym przekonaniu inspektorzy pracy działają przede wszystkim w zakresie zadań wymienionych w Ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy (dalej UoPIP), jednakże inspektorzy pracy uprawnieni są nie tylko do działań w zakresie wymienionym w UoPIP, ale także na podstawie innych przepisów prawa. Niniejszy artykuł prezentuje szczególny zakres zadań inspektorów pracy wynikających z odrębnej ustawy oraz o związanych z tym konsekwencjach prawnych dla stron postępowania.
Zakres działań Państwowej Inspekcji Pracy zgodnie z art. 10 UoPIP obejmuje m.in.: działania nadzorczo-kontrolne w zakresie przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych, kontrola legalności zatrudnienia, itd. W konsekwencji, po zakończeniu czynności kontrolnych i w przypadku stwierdzenia naruszeń, inspektorzy pracy wszczynają m.in. postępowanie wykroczeniowe.
Ustawa o transporcie drogowym
Jednym z organów uprawnionych do przeprowadzania kontroli przedsiębiorców w zakresie przewozu drogowego zgodnie z art. 89a Ustawy o transporcie drogowym (dalej Utd) są inspektorzy pracy. Organy (czyt. inspektorzy pracy) przeprowadzają je na warunkach i w trybie określonym w przepisach o Państwowej Inspekcji Pracy (dalej UoPIP). Jednocześnie zgodnie z art. 4 pkt 22 Utd zdefiniowano zakres spełniania przez podmiot obowiązków lub warunków przewozu drogowego wymieniając w nim m.in. obowiązki lub warunki wynikające z przepisów tej ustawy, ale także rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85.
Ustalenia z kontroli
W wyniku przeprowadzonej kontroli inspektorzy pracy dokumentują ustalenia, w tym naruszenia przepisów w formie protokołu, tj. w trybie wskazanym w UoPIP. Zakres ustaleń w protokołach kontroli dokonywanych przez inspektorów pracy, w przypadku przedsiębiorców wykonujących przewozy drogowe, obejmować może zatem nie tylko zakres wynikający z UoPIP tj. dotyczący m.in.: przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych, legalności zatrudnienia czy innych wykazanych w art. 10 UoPIP, ale także wynikających z Utd, w tym Rozporządzenia (WE) nr 561/2006 tj. m.in. w zakresie czasu jazdy i czasu postoju, obowiązkowych przerw i czasu odpoczynku kierowców czy Ustawy o czasie pracy kierowców. W toku kontroli inspektor pracy, dokonując ustaleń w zakresie wskazanym w Utd, przeprowadza analizy udostępnionych przez pracodawcę wykonującego przewozy drogowe danych z kart kierowców oraz tachografów cyfrowych tarczek z tachografów analogowych. Następnie dokonuje analizy zakresu oraz przyczyn i okoliczności naruszeń mających wpływ na powstanie naruszeń, w tym zagrożonych karą grzywny, dotyczących m.in.: przekroczenia dziennego czasu prowadzenia pojazdu, skrócenia wymaganego okresu odpoczynku dziennego, skrócenia odpoczynku tygodniowego, przekroczenia maksymalnego czasu prowadzenia pojazdu bez przerwy, przekroczenia dopuszczalnego dobowego 10-godzinnego czasu pracy, jeżeli praca jest wykonywana w porze nocnej, skrócenia obowiązkowej przerwy w pracy. W efekcie inspektor pracy wskazuje pracodawcy na możliwość złożenia wyjaśnień i ustosunkowania się do naruszeń. W zakresie stwierdzonych naruszeń pracodawca uprawniony jest m.in. do przedstawienia inspektorowi pracy wydruków z tachografów, które uzasadniałyby odstępstwa od obowiązujących przepisów na podstawie art. 12 Rozporządzenia WE 561/2006. Wydruki te podlegają weryfikacji i ocenie przez inspektora pracy. Zapisy w tym zakresie znajdują swoje odzwierciedlenie w treści protokołu z kontroli. Zgodnie z art. 31 UoPIP protokół podpisuje inspektor pracy prowadzący kontrolę oraz osoba lub organ reprezentujący podmiot kontrolowany. Podmiotowi kontrolowanemu przysługuje prawo zgłoszenia, przed podpisaniem protokołu kontroli, umotywowanych zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole. Zastrzeżenia należy zgłosić na piśmie w terminie 7 dni od dnia przedstawienia protokołu. W razie zgłoszenia zastrzeżeń inspektor pracy przeprowadzający kontrolę zobowiązany jest je zbadać, a w przypadku stwierdzenia zasadności zastrzeżeń – zmienić lub uzupełnić odpowiednią część protokołu. Co istotne odmowa podpisania protokołu przez osobę lub organ reprezentujący podmiot kontrolowany nie stanowi przeszkody do zastosowania przez inspektora pracy stosownych środków prawnych przewidzianych UoPIP. Kopię protokołu kontroli inspektor pracy pozostawia podmiotowi kontrolowanemu.
Postępowanie administracyjne
Zgodnie z art. 33 ust. 1 pkt 4 UoPIP, w wyniku ustaleń dokonanych w toku kontroli właściwy inspektor pracy wydaje decyzje, kieruje wystąpienia i wydaje polecenia, ale też podejmuje inne działania jeżeli prawo lub obowiązek ich podjęcia wynika z odrębnych przepisów. Tymi odrębnymi przepisami w przypadku przeprowadzonej kontroli przez inspektorów pracy w zakresie przewozu drogowego jest Utd. Zgodnie z art. 93 ww. ustawy właściwy organ, który stwierdził naruszenie obowiązków lub warunków przewozu drogowego nakłada, w drodze decyzji administracyjnej karę pieniężną na zasadach wskazanych w art. 92a ww. ustawy. Zanim jednak nastąpi nałożenie kary pieniężnej przez organ na stronę postępowania, tj. już po zakończeniu czynności kontrolnych, wszczynane jest postępowanie administracyjne na podstawie kodeksu postępowania administracyjnego.
W związku z koniecznością zapewnienia stronom czynnego udziału na każdym etapie postępowania, przed wydaniem decyzji inspektor pracy zawiadamia o jego wszczęciu. Celem zawiadomienia jest umożliwienie wypowiedzenia się stronom co do zebranych dowodów i materiałów.
Stronie przysługuje prawo czynnego udziału w postępowaniu – ma prawo zapoznania się z materiałem dowodowym, wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów. W tym zakresie w zawiadomieniu wskazuje się miejsce i termin udostępnienia dokumentacji tj. w siedzibie właściwej jednostki organizacyjnej Państwowej Inspekcji Pracy w terminie wskazanym w zawiadomieniu.
Nałożenie kary
W efekcie powyższego inspektor pracy wydaje decyzję o nałożeniu kary pieniężnej. Materiałem dowodowym przy wydawaniu decyzji dot. nałożenia kary pieniężnej jest zatem protokół kontroli inspektora pracy oraz zebrane dowody i materiały uzyskane w toku postępowania administracyjnego. Wykazane uzasadnione naruszenia podlegają karze pieniężnej na podstawie art. 92a ust. 1 Utd oraz załącznikowi nr 3 do tej ustawy. Załącznik nr 3 [Wykaz naruszeń obowiązków lub warunków przewozu drogowego…], będący taryfikatorem, wskazuje wykazy naruszeń za które należne są określone w tym załączniku wysokości kar pieniężnych. Jednocześnie, co istotne dla przedsiębiorców, suma kar pieniężnych nałożonych za naruszenia stwierdzone podczas kontroli nie może przekroczyć wartości wskazanych w art. 92a ust. 5 Utd tj. m.in.: 15 000 złotych – dla podmiotu zatrudniającego kierowców w średniej liczbie arytmetycznej do 10 w okresie 6 miesięcy przed dniem rozpoczęcia kontroli. Pozostałe kryteria zatrudnienia wskazano w pozostałych punktach tego artykułu.
Od decyzji o nałożeniu kary pieniężnej przysługuje odwołanie do właściwego Okręgowego Inspektora Pracy. Odwołanie wnosi się w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji przedsiębiorcy lub innemu podmiotowi, za pośrednictwem inspektora pracy, który wydał decyzję (art. 129 § 1 i 2 Kodeksu postępowania administracyjnego). W trakcie biegu terminu do wniesienia odwołania strona może zrzec się prawa do wniesienia odwołania wobec inspektora pracy, który wydał decyzję. Z dniem doręczenia oświadczenia o zrzeczeniu się prawa do wniesienia odwołania decyzja staje się ostateczna i prawomocna (art. 127a Kodeksu postępowania administracyjnego). Karę pieniężną uiszcza się w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o jej nałożeniu stała się wykonalna, na rachunek bankowy właściwego Okręgowego Inspektoratu Pracy wskazanego w decyzji.
autor: Marek Koziński
Opracowanie zdjęcia głównego, oraz pozostałych ilustracji: Maciej Ziegler SukcesStudio.pl
