SIP a prewencja w zakładach pracy

SIP w codziennej walce o lepsze warunki pracy, oraz respektowanie praw pracowniczych wspierają go dwie instytucje – PIP, oraz ZZ.

Zgodnie z wnioskami płynącymi z poprzedniego artykułu: https://solidarnoscpip.org.pl/wyzwania-stojace-przed-spoleczna-inspekcja-pracy-xxi-wieku/ opublikowanego na łamach niniejszej strony mimo, że społeczny inspektor pracy jest w swoim zakładzie niejako samodzielnym specjalistą, to nie jest pozostawiony sam sobie.

W codziennej walce o lepsze warunki pracy oraz respektowanie praw pracowniczych wspierają go dwie, niezwykle silne instytucje – Państwowa Inspekcja Pracy oraz zakładowe organizacje związkowe.

Ścisła współpraca i wsparcie ze strony Państwowej Inspekcji Pracy nie jest podyktowane wyłącznie wspólnymi celami obu instytucji, wynika bowiem wprost z obowiązującego prawa.

W ustawie o SIP – Ustawa z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz.U. 1983 nr 35 poz. 163) – ustawodawca przeznaczył na współpracę z PIP cały rozdział – Rozdział IV.

Zgodnie z zawartymi w nim artykułami Państwowa Inspekcja Pracy wspiera SIP poprzez organizację szkoleń, wydawanie materiałów oraz poradnictwo prawne. Ponadto inspektorzy PIP przeprowadzają kontrole wykonania zaleceń i uwag społecznych inspektorów pracy, a SIP mają prawo uczestniczyć w kontrolach.

Podobne zapisy znalazły się także w ustawie o PIP – Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1251), przy czym należy podkreślić, iż przepisy ustawy o PIP nie traktują wymienionych obowiązków względem SIP jako zamknięty katalog.

Przeciwnie, zgodnie z art 14 ust. 3 Państwowa Inspekcja Pracy powinna podejmować także inne inicjatywy na rzecz doskonalenia i zwiększenia skuteczności działania społecznej inspekcji pracy.

SIP a związki zawodowe

Podobnie wspólne działania SIP oraz organizacji związkowych nie kończą się, jak mogłoby się wydawać, na przeprowadzeniu wyborów. Jak wynika z ustawy o SIP zadania organizacji związkowych są znacznie szersze. Już w art. 1 czytamy, że SIP „(…) jest kierowana przez zakładowe organizacje związkowe”.

Oczywiście „kierowanie” nie oznacza tutaj podległości służbowej sensu stricto, a więc wykonywania poleceń, nie miej, jak czytamy w kolejnych zapisach ustawy, na barkach organizacji związkowych ciążą pewne obowiązki kierownicze względem SIP. Związki m.in. odpowiadają za strukturę społecznej inspekcji pracy, która powinna być dostosowana liczebnie oraz organizacyjnie do potrzeb zakładu pracy.

Kolejną kwestią, po przeprowadzeniu wyborów, jest (zgodnie z art. 16 ustawy o SIP) organizacja pracy, a więc sporządzenie wraz ze społecznym inspektorem rocznego planu działalności, zatwierdzenie go przez wszystkie organizacje zakładowe, a następnie rozliczenie inspektora z ich realizacji. Szczegółowo o planach pracy traktuje Uchwała rady państwa w sprawie wytycznych do działalności społecznych inspektorów pracy:

UCHWAŁA RADY PAŃSTWA z dnia 6 lipca 1983 r. w sprawie wytycznych do działalności społecznych inspektorów pracy. (M.P. z dnia 9 lipca 1983 r.)

Ponadto, poza obowiązkami wynikającymi wprost z przepisów prawa, istnieje nieskończenie wiele możliwości wspólnych działań prewencyjnych przeciwko wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym.

Moda na bezpieczeństwo

Oprócz wymienionych instytucji niezmiernie istotne w działalności społecznej inspekcji pracy jest wsparcie ze strony pracodawcy i jego organów (np. służby BHP). Jak wynika z mojego doświadczenia nastawienie pracodawców do SIP wciąż bywa różne, niemniej jednak zauważyć można pewien pozytywny trend w podejściu do kultury bezpieczeństwa. W polskich przedsiębiorstwach, szczególnie dużych i średnich, na wzór zachodni powstaje pewna moda na bezpieczeństwo. Na tej fali poprawia się także podejście pracodawców do społecznej inspekcji pracy, co z kolei rodzi nieograniczone możliwości współpracy. W tym miejscu pozwolę sobie przytoczyć kilka przykładów wspólnych działań prewencyjnych z terenu województwa łódzkiego.

Pierwszym z nich może być zakładowy społeczny inspektor pracy w firmie Piotrkowskie Wodociągi i Kanalizacja Sp. z o.o., który w porozumieniu z kierownictwem firmy aktywnie uczestniczy w procesie podnoszenia poziomu wiedzy kadry pracowniczej głównie z zakresu bezpieczeństwa pracy, ale również szerzej z zakresu prawa pracy.

Wraz z pracownikiem służby BHP prowadzi szkolenia okresowe BHP, a także dodatkowe szkolenia z zakresu prawa pracy, w tym bezpieczeństwa pracy. Ponadto społeczny inspektor w wyznaczonych dniach i godzinach pozostaje do dyspozycji swoich kolegów z zakładu pracy udzielając im porad prawnych, wyjaśniając wątpliwości czy wysłuchując pomysłów na usprawnienia systemów bezpieczeństwa pracy. Innym przykładem działań prewencyjnych opartych o współpracę z SIP jest firma Veolia Energia Łódź S.A., w której kierownictwo wraz ze społeczną inspekcją pracy przesunęło się o krok dalej, nagradzając pracowników nie za przestrzeganie zasad bhp, ale za aktywną postawę i wkład w poprawę bezpieczeństwa pracy w zakładzie.

We współpracy z zakładowym SIP zaprojektowano i wdrożono w spółce program „O mało co”. Program został szeroko zaprezentowany przez zakładowego społecznego inspektora pracy w ramach wymiany doświadczeń oraz dobrych praktyk podczas szkolenia dla SIP zorganizowanego przez PIP OIP w Łodzi. Jest to połączenie narzędzi informatycznych i systemów bezpieczeństwa.

W ramach programu przygotowano aplikację, która pozwala wszystkim pracownikom firmy na bieżące zgłaszanie, za pośrednictwem komputera lub dedykowanej aplikacji na służbowe smartfony wszelkich zaobserwowanych zagrożeń i sytuacji potencjalnie niebezpiecznych w czasie rzeczywistym. Po usunięciu zagrożenia pracownik otrzymuje komunikat dotyczący czasu i sposobu usunięcia zgłoszonego zagrożenia.

Pracownicy mogą również w ten sposób dzielić się pomysłami i usprawnieniami w zakresie bezpieczeństwa pracy. Aktywną postawę nagradza się ustalonymi wcześniej gratyfikacjami – K. Urzędowicz, ZSIP w Veolia Energia Łódź S.A., Materiał ze szkolenia dla SIP organizowanego przez PIP OIP w Łodzi w dniu 23.03.2021 r.

Z kolei w firmie PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów zauważono, że pracownicy inaczej zachowują się w procesie pracy w bezpośredniej obecności osób kontrolujących przestrzeganie przepisów i zasad BHP w zakładzie.

Innymi słowy zauważono, że pracownicy świadomie, bądź nieświadomie zwracają większą uwagę na bezpieczeństwo pracy widząc w pobliżu pracownika służby BHP czy kierownika jednostki organizacyjnej. W związku z tym zakładowy społeczny inspektor pracy w porozumieniu z kierownictwem firmy wdrożył spójny wizerunek graficzny społecznej inspekcji pracy w zakładzie, w którego skład wchodzi logo, szata graficzna (kolorystyka), tzw. papier firmowy (czyli nagłówek i stopka oficjalnych pism wystosowywanych przez zakładowego sip), specjalne identyfikatory, przypinki oraz naklejki na hełmy ochronne dla oddziałowych społecznych inspektorów pracy.

Dzięki tym zabiegom społeczni inspektorzy, na własnych stanowiskach pracy, będący na co dzień blisko pracowników są przez nich dostrzegani i identyfikowani. Z jednej strony ma to pozytywny wpływ na stosowanie się pracowników do zasad i przepisów BHP, a z drugiej zachęca do dzielenia się z inspektorami własnymi uwagami, zastrzeżeniami czy pomysłami związanymi z poprawą stanu bezpieczeństwa na swoich stanowiskach.

Forum SIP Ziemi Łódzkiej

Ponadto Zakładowy SIP z PGE GiEK S.A. Oddział KWB Bełchatów wspólnie z PIP OIP w Łodzi podjął się organizacji innowacyjnego przedsięwzięcia obejmującego całe województwo.

Mianowicie, zauważono ogromny potencjał drzemiący w wymianie między społecznymi inspektorami z różnych zakładów pracy doświadczeń, dobrych praktyk, rozwiązywania problemów, czy wdrażania innowacji w zakresie poprawiania stanu bezpieczeństwa pracy w zakładach.

W związku z tym, w celu nawiązania międzyzakładowej współpracy podjęto się organizacji „I Forum Społecznej Inspekcji Pracy Ziemi Łódzkiej”. Wydarzenie wsparły finansowo wszystkie zakładowe organizacje związkowe działające na terenie kopalni (występując w roli partnerów), pracodawca – w roli sponsora, a także władze rządowe i samorządowe (Forum objął patronatem honorowym Wojewoda Łódzki oraz Marszałek Województwa Łódzkiego).

Partnerem wydarzenia jest także m.in. Centralny Instytut Medycyny Pracy oraz Urząd Dozoru Technicznego. Wydarzenie skupia wokół siebie społecznych inspektorów pracy, pracodawców, pracowników, pracowników służby BHP oraz instytucje działające na rzecz poprawy bezpieczeństwa pracy w zakładach oraz ochrony praw pracowniczych. Ale jest to także piękny przykład współpracy ponad podziałami pomiędzy Państwową Inspekcją Pracy, społeczną inspekcją pracy, pracodawcą, związkami zawodowymi, władzą rządową i samorządową oraz instytucjami publicznymi. Forum odbędzie się w dniach 6-7 października 2022 r. w Bełchatowie – więcej na ten temat: https://lodz.pip.gov.pl/pl/Aktualnosci/142440,zaproszenie-do-udzialu-w-i-forum-sip-ziemi-lodzkiej-.html

Akademia SIP

Innymi przykładami wspólnych działań państwowej oraz społecznej inspekcji pracy są coroczne szkolenia dla zakładowych, oddziałowych i grupowych sip. Okręgowy Inspektorat Pracy w Łodzi prowadzi od zeszłego roku cykl szkoleń pn. „Akademia SIP”. W tegorocznej edycji udział wzięło ponad 250 społecznych inspektorów w szkoleniach międzybranżowych oraz blisko 500 zakładowych społecznych inspektorów pracy ze szkół i placówek oświatowych. Akademia składa się z trzech szkoleń, w których program dostosowano do rosnącej wiedzy, kompetencji i umiejętności uczestników. Cykl rozpoczyna szkolenie podstawowe, podczas którego prezentowane są podstawowe prawa i obowiązki sip. Szkolenie zaawansowane zawiera elementy prawa pracy z podziałem na pragmatyki zawodowe oraz teorię dotyczącą badania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Akademię kończą warsztaty, a więc praktyczne zajęcia dotyczące bezpieczeństwa pracy oraz badania wypadków. Podczas szkoleń oprócz prelekcji pracowników PIP OIP w Łodzi, co roku do zabrania głosu zapraszani są również sami społeczni inspektorzy pracy z zakładów z województwa łódzkiego, którzy dzielą się swoimi doświadczeniami oraz dobrymi praktykami w pełnionej funkcji.
Poza wsparciem w postaci szkoleń, poradnictwa i wydawnictw Państwowa Inspekcja Pracy realizuje spotkania, konferencje, a także coroczny konkurs na Najaktywniejszego Społecznego Inspektora Pracy. Celem konkursu jest promowanie działalności społecznych inspektorów pracy, którzy w ramach pełnionych zadań aktywnie wpływają na zapewnienie przez zakłady poprawy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony uprawnień pracowniczych. Serdecznie zapraszamy społecznych inspektorów pracy z całego kraju do aktywnego uczestnictwa w inicjatywach organizowanych przez Państwową Inspekcję Pracy, w tym do dzielenia się wiedzą, pomysłami, doświadczeniem i dobrymi praktykami w zakładach. Więcej informacji znajdą Państwo na stronach internetowych poszczególnych Okręgów w tym na stronie OIP w Łodzi (www.lodz.pip.gov.pl) na temat AKADEMII SIP (szkolenia) oraz FORUM SIP Ziemi Łódzkiej. Gorąco zachęcamy do współpracy, gdyż ostatecznie wszystkim nam przyświeca wspólny cel – ochrona praw pracowniczych oraz ciągła poprawa bezpieczeństwa pracy w zakładach.

Konrad Adamczyk
Radca w Sekcji Prewencji i Promocji
Koordynator działań w zakresie SIP
Okręgowego Inspektoratu Pracy w Łodzi

Zdjęcia ilustrujące do artykułu, oraz opracowanie zdjęcia głównego przygotował: Maciej Ziegler SukcesStudio.pl