Rolnictwo jak każda inna gałąź gospodarki narażona jest na wystąpienie wypadków przy pracy. Analizując dane statystyczne z ostatnich lat zobaczyć można, że pomimo tendencji spadkowej ilości wypadków, niezbędne jest podejmowanie działań zmierzających do dalszego zmniejszania ich ilości.
Wieś wielu osobom kojarzy się z sielskim i kolokwialnie mówiąc, anielskim życiem. Tylko Ci, którzy swoje życie zawodowe związali z branżą rolniczą, wiedzą, że praca rolnika jest pracą ciężką i obarczoną dużym ryzykiem wypadkowości. Przyczyn wypadków przy pracy w rolnictwie należy upatrywać w dużej różnorodności zadań wykonywanych w rolnictwie. Pracę w gospodarstwie rolnym można nazwać fabryką pod chmurką, gdzie powodzenie w uzyskaniu zadowalających plonów uzależnione jest od wielu czynników, między innymi od przebiegu pogody w sezonie wegetacyjnym.
Rolą pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy pracownikom. Rolnik, który sam sobie jest pracodawcą, bardzo często z powodu konieczności wykonania wielu zadań w bardzo krótkim czasie, zapomina o swoim bezpieczeństwie. Praca rolnika niekiedy wymaga wielogodzinnej pracy bez przerw, niejednokrotnie w uciążliwych, szkodliwych, a także niebezpiecznych warunkach środowiska pracy. Pośpiech, nieuwaga, rutyna, niesprzyjające warunki pogodowe, nieprzestrzeganie podstawowych zasad bezpieczeństwa, powodują, że rolnictwo charakteryzuje się wysokim poziomem ryzyka zawodowego. W Polsce analizą okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych rolników zajmuje się Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.
Wypadków można uniknąć
Analizując dane statystyczne na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat, widać że liczba zgłoszonych wypadków przy pracy zmniejszyła się, podobnie jak zmniejszyła się również ilość osób ubezpieczonych. Pomimo tendencji spadkowej istotna jest ciągła analiza przyczyn wypadków oraz podejmowanie działań prewencyjnych mających na celu uświadamianie rolnikom jak chronić zdrowie i życie podczas wykonywania pracy. Większość urazów osób pracujących w rolnictwie spowodowanych jest zdarzeniami z grup:
- upadek osób;
- uderzenie, przygniecenie, pogryzienie przez zwierzęta;
- pochwycenie i uderzenie przez części ruchome maszyn i urządzeń.
Należy wyraźnie podkreślić, że kierując się podstawowymi zasadami wielu wypadkom można by zapobiec. Sama organizacja obejścia gospodarstwa, porządek w pomieszczeniach inwentarskich czy gospodarczych mają ogromne znaczenie, ponieważ nie generują zagrożenia jakim jest możliwość potknięcia się i upadku. Kolejną zasadą jest dbałość o stan techniczny pomieszczeń, przede wszystkim instalacji elektrycznej, która wadliwa, może doprowadzić do porażenia prądem lub wywołać pożar. Elementem bezpiecznej organizacji pracy jest również prawidłowa obsługa zwierząt gospodarskich, dbałość o stan miejsc ich bytowania. Przyczyną wypadków jest również obsługa niesprawnego sprzętu lub wykonywanie pracy bez zachowania zasad bezpieczeństwa. Klasycznym przykładem braku rozwagi, kończącej się wypadkami jest naprawa maszyny (snopowiązałki) podczas włączonego aparatu wiążącego, co kończy się często pochwyceniem osoby. Niebagatelne znaczenie dla zdrowia i życia ma stosowanie środków ochrony indywidualnej podczas wykonywania pracy ze środkami ochrony roślin. Niejednokrotnie preparaty chemiczne stosowane w celu ochrony roślin przed chorobami, chwastami czy szkodnikami są silnie toksyczne. Brak środków ochrony indywidualnej podczas pracy z preparatami chemicznymi może doprowadzić do zatrucia, a nawet śmierci. Jeśli mowa o środkach ochrony roślin, nie można pominąć kwestii samego przechowywania substancji niebezpiecznych stosowanych w gospodarstwie. Ważne, aby pomieszczenia te były dobrze wentylowane i zabezpieczone przed warunkami atmosferycznymi. Przestrzeganie wyżej wymienionych zasad nie spowoduje, że ryzyko wypadku spadnie do zera, jednakże na pewno pozwoli zminimalizować to ryzyko.
Praca dzieci w gospodarstwie
Kiedy wypadkowi ulega osoba dorosła sprawa jest bardzo poważna, jednakże jeszcze poważniejsze jest zdarzenie wypadkowe, któremu ulega dziecko. Każdego roku odnotowywane są przypadki wypadków przy pracy rolniczej, której ulegają dzieci i młodzież. Prawo chroni zdrowie dzieci, precyzyjnie określając w jakich branżach oraz przy spełnieniu jakich wymagań mogą pracować. Rolnictwo jest specyficzną gałęzią gospodarki, ponieważ dzieci pracując pomagają swoim rodzicom, a tego prawo nie zabrania. Biorąc powyższe pod uwagę, niebagatelne znaczenie ma rodzaj prac, w których dzieci biorą udział.
Letnie wakacje to czas żniw, a co za tym idzie wzmożonych prac, które należy wykonać w krótkim czasie. Niejednokrotnie prace przerywane są z powodu niekorzystnych warunków atmosferycznych, co skutkuje pośpiechem w ich wykonywaniu. Bardzo często w celu przyspieszenia wykonywania zadań do pomocy angażowane są właśnie dzieci. W tym okresie bardzo częstym widokiem jest dziecko kierujące ciągnikiem z doczepioną przyczepą. Bardzo ważne aby pamiętać, że dzieci nie zawsze potrafią zidentyfikować i odpowiednio zareagować na zagrożenia jakie wiąże się z pracą, dlatego koniecznym jest zaprzestanie powierzania im zadań niebezpiecznych. W przypadku kiedy dzieci angażowane są do pomocy przy pracy rodziców, należy od samego początku uczyć je bezpiecznych nawyków, co w przyszłości zaprocentuje większą rozwagą i bezpiecznym wykonywaniem pracy.
Kolejną kwestią, nie mniej ważną jest zabezpieczenie dostępu do miejsc niebezpiecznych znajdujących się na terenie gospodarstwa. Częstym powodem wypadków jakim ulegają dzieci jest utonięcie w gnojowicy znajdującej się w niezabezpieczonym zbiorniku. Inną przyczyną, również poważną w skutkach jest pomoc przy obsłudze zwierząt inwentarskich. Ograniczenie dostępu do parku maszynowego, zwierząt inwentarskich czy miejsc niebezpiecznych jest niekiedy kluczowe dla zapewnienia dzieciom bezpiecznych warunków życia. Dobrym rozwiązaniem pozwalającym zapobiec groźnym sytuacjom jest odgrodzenie części mieszkalnej od części gospodarczej.
Działania prewencyjne
Spadek liczby wypadków w rolnictwie należy upatrywać w unowocześnieniu parku maszynowego, stosowaniu innowacyjnych technologii oraz większej świadomości rolników jakie niebezpieczeństwa wiążą się z pracą w rolnictwie. Państwowa Inspekcja Pracy oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego każdego roku dedykują kampanie informacyjne dla rolników oraz ich rodzin, propagujące bezpieczne zachowania podczas pracy w gospodarstwie rolnym. Podczas szkoleń, wizytacji gospodarstw rolnych i prac polowych, na imprezach masowych tj. dożynki, a także na targach rolniczych podczas indywidualnych rozmów z pracownikami Państwowej Inspekcji Pracy, można dowiedzieć się jakie rozwiązania zastosować we własnym gospodarstwie żeby zminimalizować ryzyko wypadku.
Warte podkreślenia
Warto każdego dnia pamiętać, że praca jest ważnym aspektem naszego życia, jednak samo życie jest wartością priorytetową i nasze działania muszą być skierowanie na jego ochronę.
Autor: Piotr Pietrzak – Okręgowy Inspektorat Pracy w Poznaniu
Źródło: Wypadki przy pracy i choroby zawodowe rolników oraz działania prewencyjne KRUS w 2020 roku. Warszawa 2021.
Autorką zdjęć (oprócz zdjęcia z traktorem) jest Pani Joanna Trzymkowska
Zdjęcie główne – z traktorem – Canva
