Agencje zatrudnienia czy agencje bezprawia? Poddajmy analizie ten temat. W dobie braku taniej siły roboczej w obliczu wysokich kosztów zatrudnienia pracowników i prowadzenia przedsiębiorstwa obserwujemy narastające zjawisko poszukiwania pracowników spoza granic naszego kraju, jak również możliwość wykonywania pracy przez obywateli polskich poza granicami Polski, za pośrednictwem czy z pomocą, specjalizujących się w tym zakresie agencji zatrudnienia.
Agencje zatrudnienia czy agencje bezprawia? Dla kogo korzyści
Z powyższego zjawiska socjologicznego korzyści czerpią zarówno osoby prowadzące agencje zatrudnienia jak i osoby skierowane do wykonywania pracy u pracodawcy zagranicznego. Wśród kontrolowanych przez inspektora pracy agencji zatrudnienia, prowadzonych na terenie Górnego Śląska zaobserwowano, iż w zdecydowanej większości na terenach przygranicznych oraz w pobliskich miastach, agencje specjalizują się w poszukiwaniu miejsc pracy za granicą. W innych rejonach popularne jest prowadzenie agencji zatrudnienia w zakresie pracy tymczasowej.
Zgodnie z nomenklaturą polskiego prawa agencje zatrudnienia mogą świadczyć usługi zarówno w zakresie krajowego pośrednictwa pracy, jak i pośrednictwa pracy za granicą. Specyfiką zatrudnienia w przypadku wykonywania zarówno pracy tymczasowej, jak i kierowania do pracy za granicę jest trójstronny charakter zawieranych umów. Do skuteczności zaistnienia powyższych bytów prawnych konieczne jest zawarcie stosownych umów pomiędzy trzema podmiotami. Zdecydowanie większe kontrowersje oraz praktyczne problemy budzi prawidłowe skierowanie osoby do pracy zagranicą u pracodawcy zagranicznego (zgodnie z obowiązującymi w prawie polskim zasadami, sformułowanymi ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2023. poz. 735) przez komercyjnie działające agencje zatrudnienia.
Początkowo agencje te borykały się z problemem wyegzekwowania prawidłowego zawarcia z pracodawcą zagranicznym umów o współpracy (tj. umowy, w oparciu o którą kierowani są do pracy obywatele polscy) zgodnie z warunkami wyznaczonymi artykułem 85 ust. 3 cyt. ustawy. W obecnym stanie świadomości prawnej oraz dzięki licznym kontrolom prowadzonym przez inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy prawidłowe umowy o współpracy łączące agencje zatrudnienia z pracodawcami zagranicznymi, nie stanowią dzisiaj takiej rzadkości, jak miało to miejsce jeszcze kilka lat temu.
Agencje zatrudnienia czy agencje bezprawia? Zasada legalności
Podstawą działania komercyjnych agencji zatrudnienia jest z jednej strony prowadzenie legalnej działalności gospodarczej na terenie RP, a z drugiej strony uzyskanie wpisu do rejestru agencji zatrudnienia, prowadzonego przez marszałka właściwego ze względu na siedzibę przedsiębiorcy zamierzającego prowadzić agencję zatrudnienia, potwierdzonego stosownym certyfikatem. Wyjątki od uzyskania certyfikatu potwierdzającego dokonanie wpisu podmiotu do rejestru, w sposób enumeratywny wymienia ustawa o promocji zatrudnienia (…) w art. 18c.
Rozpatrywany przypadek
W trakcie jednej z prowadzonych przez inspektora pracy kontroli rozpatrywano przypadek agencji zatrudnienia, prowadzonej w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zarejestrowanej w Krajowym Rejestrze Sądowym, jako spółka prawa polskiego, w której kapitał pochodził od zagranicznego podmiotu. Właściciele spółki funkcjonującej w Austrii chcąc utworzyć filię w Polsce prowadzonej przez siebie działalności, przeznaczyli kapitał finansowy i utworzyli nową spółkę jako spółkę z o.o. Spółka ta, jako podmiot prawa polskiego otrzymała zgodnie z polską nomenklaturą numery identyfikacyjne NIP, REGON, odpowiedni wpis do KRS oraz certyfikat nadany przez właściwego marszałka.
Głównym przedmiotem działalności kontrolowanej agencji było kierowanie osób do pracy za granicą do pracodawcy zagranicznego – będącego pierwotną spółką tych samych właścicieli. Biorąc pod uwagę powyższy fakt, spółka funkcjonująca jako polska agencja zatrudnienia, kierowała do pracy za granicą osoby bez zawartych wymaganych polskim prawem umów (na podstawie art. 85 ust. 2 cyt. ustawy). W ciągu roku agencja ta skierowała do pracy za granicą raptem 1219 osób, a w pierwszym kwartale roku kolejnego – 273 osoby. W wyniku przeprowadzonej kontroli inspektor pracy skierował do agencji wystąpienie zobowiązując podmiot do zawierania stosownych pisemnych umów z wszystkimi osobami kierowanymi do pracy za granicą u pracodawcy zagranicznego.
Wkroczył Sąd Rejonowy
Ponadto w przedmiotowej sprawie skierowano do Sądu Rejonowego stosowny wniosek o ukaranie. Postępowanie wykroczeniowe zakończyło się prawomocnym wyrokiem skazującym. W oparciu o wydany wyrok marszałek województwa wykreślił (po przeprowadzonym postępowaniu odwoławczym zainicjowanym przez stronę) przedmiotową agencję z rejestru agencji zatrudnienia. W międzyczasie, tj. przed wykreśleniem kontrolowanego podmiotu z rejestru, właściciele dotychczasowej spółki założyli nową spółkę z o.o., z nadanym nowym numerem NIP, REGON, oraz wpisem do KRS. Uzyskano także nowy certyfikat uprawniający do prowadzenia agencji zatrudnienia.
Po wykreśleniu pierwszej spółki, nowa spółka przejęła dotychczasowych pracowników i w tym samym miejscu, pod szyldem nowej, aczkolwiek łudząco podobnej nazwy nowej firmy, prowadzi dalszą działalność agencyjną, zajmującą się kierowaniem osób do pracy za granicą, jednakże już w oparciu o zawierane pisemne umowy.
Działania zgodne z prawem
Zważyć należy, iż wszystkie działania podejmowane były zgodnie z literą prawa, pomimo istnienia obowiązującego przepisu art. 18l pkt1 cyt. ustawy, zgodnie z którym marszałek województwa odmawia, w drodze decyzji, wpisu do rejestru podmiotu, w przypadku wykreślenia z rejestru, m.in. z powodu naruszenia warunków określonych w art. 85 ust. 2, w okresie 3 lat poprzedzających złożenie wniosku. W opisanym przypadku nieprawidłowości stwierdzono w pierwszej z prowadzonych spółek, której właściciele w czasie toczącego się postępowania odwoławczego, założyli i zarejestrowali kolejną spółkę, prowadząc dalszą działalność gospodarczą w tym samym zakresie.
Właściciele spółki austriackiej z założenia potraktowali spółkę prowadzoną w Polsce jako swoją filię, jednakże nie dokonali zgłoszenia tego faktu w dozwolonej przez prawo polskie formie poinformowania właściwego marszałka, w oparciu o art. 18 c cyt. wcześniej ustawy. Podejmując decyzję o utworzeniu w Polsce nowej spółki i rejestrując ją na zasadach ogólnych jako agencja zatrudnienia funkcjonująca w Polsce na bazie polskiego prawa, złożyli wniosek do marszałka o rejestrację spółki jako agencji zatrudnienia. Agencja zatrudnienia z własnościowym kapitałem zagranicznym posiadała obowiązek postępowania zgodnie z obowiązującymi na terenie państwa polskiego zasadami, w oparciu o obowiązujące przepisy rangi ustawowej.
Agencje zatrudnienia czy agencje bezprawia? – Dane statystyczne
Dane statystyczne potwierdzają, że niewiele podmiotów zagranicznych korzysta z możliwości zawiadomienia marszałka o prowadzonej działalności gospodarczej i zwolnienia z konieczności uzyskania certyfikatu, pomimo tego, iż w wielu przypadkach agencje faktycznie kierują pracowników do zaprzyjaźnionych lub „swoich” agencji mających siedzibę za granicą.
Przeprowadzona analiza badanego przypadku wykazała, że na terenie RP funkcjonował dualizm poglądów na temat obowiązku przestrzegania przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucji rynku pracy przez zagraniczne agencje zatrudnienia, o których mowa w art. 18c ust. 1 pkt 4 cytowanej ustawy. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej stało bowiem na stanowisku, że w/w podmioty powinny wykonywać działalność usługową z zakresu agencji zatrudnienia zgodnie z polskim prawodawstwem, w szczególności z: – ustawą z dnia 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. nr 47, poz. 278), – ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; – ustawą z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz.U. Nr 166, poz. 1608, z późn. zm.)
Praktyka Wojewódzkich Urzędów Pracy
W praktyce stosowanej przez niektóre Wojewódzkie Urzędy Pracy przyjęto natomiast, że podmiot zagraniczny działający w oparciu o art. 19i cytowanej ustawy, nie podlega obowiązkom wynikającym z ustawy o promocji zatrudnienia (…), tj. w szczególności obowiązkom dotyczącym rocznej sprawozdawczości czy obowiązkowi zawierania umów w oparciu o art. 85 ustawy. Dopiero w sytuacji, gdy podmiot zagraniczny sam dokonuje wyboru sposobu prowadzonej przez siebie działalności i nakłada na siebie obowiązki rejestracji nowej spółki na zasadach prawa polskiego, starając się ponadto o uzyskanie wpisu do polskiego rejestru agencji zatrudnienia na podstawie złożonego przez siebie wniosku i po przejściu procedury, w tym przedłożeniu do marszałka wszystkich koniecznych dokumentów (nie wykluczając odpisu z KRS z danymi spółki), agencja zobowiązana jest do spełnienia wszystkich stawianych prawem polskim wymogów.
Powstały w praktyce dualizm postępowania z podmiotami zagranicznymi określonymi w art. 18c cyt. ustawy oraz niedoprecyzowanie przez obowiązujące przepisy prawne obowiązków dotyczących w/w podmiotów doprowadziło do różnego ich traktowania w różnych regionach kraju oraz wprowadziło uprzywilejowanie niektórych podmiotów w zakresie przedmiotu i podmiotowości potencjalnej kontroli dokonywanej przez uprawnione do tego instytucje. Wprowadzenie zmian legislacyjnych, nawet w zakresie określenia pojęcia agencji zatrudnienia, uwzględniającego bądź nie podmioty określone w art. 18c cyt. ustawy pozwoliłoby na jednakowe stosowanie prawa wobec wszystkich tych podmiotów działających na terenie RP. Jak wcześniej wspomniano kierowanie osób do pracy za granicą u pracodawcy zagranicznego następuje (co do zasady) w drodze bezpośrednich uzgodnień dokonywanych przez osoby podejmujące pracę z pracodawcami zagranicznymi za pośrednictwem agencji zatrudnienia. Ustawodawca określił tryb postępowania w takich przypadkach.
Jak powinno się robić to zgodnie z zasadami?
Odbywać się to powinno na podstawie pisemnej umowy zawieranej przez te agencje z osobami kierowanymi, której elementy określono w art. 85 ust.2 cyt. ustawy. Agencja zatrudnienia ma ponadto obowiązek zawarcia pisemnej umowy z pracodawcą zagranicznym, do którego zamierza kierować osoby do pracy za granicą. Przepis ust. 3 art. 85 cyt. ustawy zawiera minimalny katalog elementów, które składać się powinny na treść takiej umowy. Jeżeli pracodawcą, do którego skierowany ma być pracownik, jest agencja pracy tymczasowej, to ona powinna być wskazana jako pracodawca zagraniczny, a nie którykolwiek z możliwych pracodawców użytkowników.
Nawet jeżeli pracownik jest kierowany do pracy za granicą z zamiarem świadczenia pracy w konkretnej firmie. Natomiast jako okres zatrudnienia należy rozumieć czas związania z konkretną agencją wskazaną w treści umowy. Agencja pracy tymczasowej, występująca w charakterze pracodawcy dla pracownika kierowanego, jest obowiązana uwzględniać przy zatrudnianiu postanowienia umowy, w tym w szczególności określone w umowie rodzaj oraz warunki pracy i wynagradzania. Kierując pracownika do pracodawcy użytkownika, agencja musi zagwarantować mu warunki pracy na poziomie nie niższym, niż wynikałoby to z umowy zawartej pomiędzy pracownikiem kierowanym, a polską agencją zatrudnienia.
Agencje zatrudnienia czy agencje bezprawia? Kontrole
Przeprowadzone kontrole agencji zatrudnienia kierujących pracowników do pracy za granicą ujawniły powielający się problem regulowania wszystkich elementów umów koniecznych wskazanych przepisami w umowach zawieranych z osobami kierowanymi do pracy za granicą, jak również w umowach zawieranych z pracodawcami zagranicznymi, w szczególności dotyczących określania:
- liczby miejsc pracy,
- okresu zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,
- warunków ubezpieczenia społecznego oraz od następstw nieszczęśliwych wypadków i chorób tropikalnych,
- rodzaju oraz warunków pracy, zasad wynagradzania, a także przysługujących osobom podejmującym pracę świadczeń socjalnych,
- zakresu odpowiedzialności cywilnej stron w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy zawartej między pracownikiem a pracodawcą, w tym strony pokrywającej koszty dojazdu i powrotu osoby skierowanej do pracy w razie niewywiązania się pracodawcy zagranicznego z warunków umowy, oraz trybu dochodzenia związanych z tym roszczeń.
Agencje tłumaczą fakt nieuregulowania wszystkich koniecznych zagadnień w zawieranych umowach z pracodawcami zagranicznymi nieznajomością w momencie zawierania tych umów np. konkretnej stawki wynagrodzenia czy liczby miejsc pracy. W związku z powyższym, celem zapewnienia realizacji wymogów stawianych przez przepisy ustawy, agencje zawierają umowy ramowe o współpracy, regulując w nich wszystkie możliwe elementy stałe, wskazując jednocześnie, że postanowienia dotyczące np. rodzaju i warunków pracy, zasad wynagradzania (gdzie najczęściej określane są stawki wynagrodzenia), liczby miejsc pracy czy okresu zatrudnienia są zawarte w osobnych dokumentach (np. poszczególnych zamówieniach) stanowiących załączniki do zawartej umowy ramowej (załączając jednocześnie do umowy ramowej wzór takiego zamówienia, w którym umieszczono konieczne elementy).
Brak postanowień
Agencje nie zawierają również często postanowień dotyczących odpowiedzialności cywilnej stron w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy oraz trybu dochodzenia roszczeń, tłumacząc, iż przedsiębiorcy zagraniczni nie chcą brać pełnej odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez osoby kierowane do pracy. Przeprowadzone kontrole potwierdziły fakt kierowania osób do pracy za granicą niejednokrotnie nieposiadających wymaganych kwalifikacji bądź wystarczającej znajomości języka obcego, o czym osoby te zapewniały podczas rekrutacji w kraju, wypełniając odpowiednie formularze przekazywane przez agencję do pracodawcy zagranicznego, zgodnie ze złożonym zapotrzebowaniem. Zdarzały się przypadki odesłania takiej osoby do kraju na jej koszt.
Roszczenia
Również pokrzywdzone wprost przez pracodawców zagranicznych osoby delegowane próbują dochodzić swych roszczeń od agencji zatrudnienia, które wyłącznie pośredniczą w pozyskiwaniu pracy za granicą, świadczonej w trybie i na zasadach obowiązujących w państwie zatrudnienia oraz określonych w umowach międzynarodowych. Z tego punktu widzenia tak ważne jest wskazywanie w treści zawieranej umowy, zarówno z osobą kierowaną, jak i pracodawcą zagranicznym trybu dochodzenia roszczeń i zasad odpowiedzialności stron. Ustawa zobowiązuje strony umowy (tj. agencję i pracodawcę zagranicznego) do precyzyjnego określenia obowiązujących zasad i procedur postępowania w poszczególnych przypadkach. Nie wyklucza jednocześnie opracowania i wskazania procedury postępowania wyjaśniającego bądź odszkodowawczego uzależnionego od winy poszczególnej strony, tj. pracodawcy zagranicznego lub osoby kierowanej do pracy za granicą.
Cel przepisów
Celem tak skonstruowanego przepisu jest zabezpieczenie praw osób kierowanych do pracy za granicą przed nieuczciwymi przedsiębiorcami oraz wskazanie drogi dochodzenia swych roszczeń zgodnie z literą prawa, np. na drodze postępowania sądowego. Ważne by osoba kierowana do pracy za granicą miała świadomość jakich praw może dochodzić od agencji zatrudnienia, a jakich praw może dochodzić od pracodawcy zagranicznego (w tym również w drodze postępowania sądowego, w trybie i na zasadach prawa obowiązującego w państwie właściwym ze względu na siedzibę pracodawcy zagranicznego). Prowadzone kontrole agencji zatrudnienia wskazują na istnienie jeszcze jednego praktycznego problemu związanego z wykreśleniem agencji zatrudnienia z krajowego rejestru, po uzyskaniu prawomocnego wyroku skazującego, będącego podstawą do takiego wykreślenia.
W przypadku skierowania przez inspektora pracy wniosku o ukaranie za czyny związane z nieprawidłowościami dotyczącymi prowadzenia agencji zatrudnienia i uzyskania takiego wyroku – przedsiębiorca nie ma już możliwości, aby w ciągu najbliższych 3 lat móc starać się o dokonanie takiego wpisu przez Marszałka Województwa, dotyczącego zarejestrowania agencji zatrudnienia zgodnie z przepisami. Przedsiębiorca zmuszony jest do zmiany profilu prowadzonej dotychczas działalności bądź otwarcia nowej działalności w nowej formie organizacyjnoprawnej, gdyż zgodnie z obowiązującymi przepisami podmiot ukarany z tego tytułu nie może już zarejestrować i prowadzić legalnie agencji zatrudnienia. W praktyce spotyka się wobec tego podmioty, które po prawomocnym ukaraniu przez sąd składają do WUP wnioski o wpis agencji do k.r.a.z. i po otrzymaniu oczywistej odmowy ze strony Marszałka, nadal prowadzą swą działalność w dotychczasowym zakresie bez stosownego wpisu i certyfikatu, którego w takiej sytuacji otrzymać nie mogą. Doprowadza to de facto do sytuacji patologicznej i nie prowadzi do legalizacji prowadzonej działalności.
Praktyczne dylematy – Agencje zatrudnienia czy agencje bezprawia
Zniechęceni przedsiębiorcy, niejednokrotnie nie posiadający wystarczających środków na np. likwidacje jednej spółki i założenie kolejnej, celem uzyskania takiego certyfikatu – 7 wybierają prowadzenie swojej działalności w dotychczasowej formie, skazani na otrzymywanie kolejnych wyroków sądowych, przy każdej kolejnej kontroli prowadzonej przez inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy. Rodzi się zatem pytanie jak pogodzić zasadność stosowania restrykcyjnych przepisów prawa z praktycznym prowadzeniem działalności gospodarczej, nie zniechęcając jednocześnie przedsiębiorców do legalnego działania i poszukiwania przez nich drogi „na skróty” – łatwej, aczkolwiek niekoniecznie legalnej i dla wszystkich bezpiecznej w obrocie prawnym…
Dlaczego warto należeć do Związku?
- Nie jesteś sam jeśli masz problemy w pracy,
- Działając w NSZZ „Solidarność” masz większą szansę na wynegocjowanie wyższych płac i lepszych warunków pracy,
- Zyskujesz pomoc w przypadku niesprawiedliwego traktowania, dyskryminacji, przemocy,
- Korzystasz z pomocy prawników i związkowych ekspertów,
- Jesteś aktywny i możesz pomagać innym.
