NOWE UWARUNKOWANIA PRACY OBYWATELI UKRAINY NA TERYTORIUM RP W ŚWIETLE NOWELIZACJI USTAWY O POMOCY OBYWATELOM UKRAINY W ZWIĄZKU Z KONFLIKTEM ZBROJNYM NA TERYTORIUM TEGO PAŃSTWA
Inwazja Federacji Rosyjskiej na Ukrainę rozpoczęła się 24 lutego 2022 r. Tego dnia Polska stała się krajem docelowym dla tysięcy obywateli Ukrainy poszukujących schronienia. Od 24 lutego, czyli dnia początku agresji Rosji, granicę polsko-ukraińską przekroczyło miliony uchodźców z Ukrainy. Według danych Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) na dzień 14 maja 2024 r. Polska udzielała schronienia 953 895 Ukraińcom.
Z dniem 01.07.2024 r. weszła w życie kolejna już nowelizacja ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa – ustawy na podstawie, której Obywatele Ukrainy, którzy w wyniku działań wojennych zostali zmuszeni do opuszczenia swojego kraju korzystają z szczególnej regulacji prawnej, zapewniającej im m.in. podstawę prawną do legalnego pobytu jak i możliwość legalnej pracy w Polsce. Biorąc pod uwagę, że aktualnie na rynku pracy legalizacja pracy obywateli Ukrainy w zasadniczej mierze opiera się na rozwiązaniach prawnych w/w ustawy pragnę przybliżyć obecne rozwiązania tej Ustawy mające wpływ na legalność zatrudnienia cudzoziemców.
Rozszerzenie zakresu podmiotowego
Ustawodawca rozszerzył katalog osób uprawnionych do korzystania z rozwiązań ustawy. Wskazuje, że jako „obywateli Ukrainy” traktuje się również: nie posiadającego obywatelstwa ukraińskiego małżonka. Także małoletnie dziecko obywatela Ukrainy oraz małoletnie dziecko małżonka obywatela Ukrainy. Pozostawiono jednak warunek przybycia przez nich na terytorium RP z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa i nie posiadania przez nich obywatelstwa polskiego ani obywatelstwa innego niż Polska państwa członkowskiego UE.
Przedłużenie prawa do legalnego pobytu w Polsce do 30 września 2025r
W świetle obowiązujących zmian, jeżeli obywatel Ukrainy przybył na terytorium RP z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa i cudzoziemiec taki wjechał legalnie na terytorium RP w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia, który zostanie w przyszłości określony w odpowiednim rozporządzeniu Rady Ministrów oraz deklaruje on zamiar pozostania na terytorium Polski to jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny do dnia 30 września 2025 r.
Podobnych zmian dokonano również w przepisach które dotyczą przedłużenia legalnego pobytu obywateli Ukrainy przebywających na terytorium RP na podstawie innych tytułów pobytowych. W związku z tym, jeżeli w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. przypada:
- ostatni dzień okresu ważności udzielonego obywatelowi Ukrainy zezwolenia na pobyt czasowy,
- ostatni dzień okresu pobytu obywatela Ukrainy na podstawie wizy krajowej,
- ostatni dzień dopuszczalnego okresu pobytu obywatela Ukrainy na podstawie:
– wizy Schengen wydanej przez organ polski,
– wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen,
– w ramach ruchu bezwizowego – to wówczas we wszystkich tych przypadkach jego pobyt na terytorium Polski jest legalny do dnia 30 września 2025 r.
Legalna praca w Polsce – nowe regulacje
Nowelizacja wprowadziła również inne istotne zmiany dotyczące rozwiązań umożliwiających legalną pracę cudzoziemców na terytorium RP wynikających z dyspozycji art. 22 Ustawy. Zgodnie z nową treścią art. 22 ust 1 Obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium RP w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, w przypadku, gdy:
1) jego pobyt na terytorium RP uznaje się za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 Ustawy
2) jest obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium RP jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi w terminie 7 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu – za pośrednictwem systemu teleinformatycznego: praca.gov.pl – o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi. Przy tej okazji należy przypomnieć, że m.in. Państwowa Inspekcja Pracy już w pierwszym okresie funkcjonowania ustawy wskazywała, że 14 dniowy termin na dokonanie zgłoszenia może stanowić furtkę do obejścia przepisów przez nieuczciwych przedsiębiorców czerpiących korzyści z pracy nierejestrowanej.
Istotna przesłanka
Dodatkowo należy podkreślić, że treść art. 22 ust 1 ustawy została uzupełniona o kolejna przesłankę determinującą legalność zatrudnienia cudzoziemca od warunku, aby wynagrodzenie, które otrzymuje obywatel Ukrainy, spełniało wymogi określone w przepisach o minimalnym wynagrodzeniu – w przypadkach, gdy przepisy te mają zastosowanie. Jednocześnie w dyspozycji przepisu utrzymano dotychczasowe uwarunkowania legalnej pracę na podstawie powiadomienia tj. warunek, aby praca cudzoziemca powierzana była w wymiarze czasu pracy lub liczbie godzin nie niższej niż wskazana w powiadomieniu oraz za wynagrodzeniem nie niższym niż ustalone według stawki określonej w powiadomieniu, odpowiednio zwiększonym w przypadku podwyższenia wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy.
Obok uporządkowania brzmienia przepisu ustawodawca uregulował w art. 22 ust 2 ustawy nowy obowiązek a zarazem doprecyzował przepis w zakresie kwestii dotyczących obowiązku złożenia kolejnego powiadomienia. Ustawodawca precyzyjnie i w sposób niebudzący wątpliwości wskazał, że podmiot powierzający wykonywanie pracy składa ponownie powiadomienie – w terminie 7 dni od wystąpienia następujących okoliczności:
1) zmienił się rodzaj umowy pomiędzy podmiotem powierzającym wykonywanie pracy a obywatelem Ukrainy lub
2) zmieniło się stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy, lub
3) zmniejszono wymiar czasu pracy lub liczbę godzin pracy w tygodniu lub miesiącu określony w powiadomieniu, lub
4) obniżono miesięczną lub godzinową stawkę wynagrodzenia określoną w powiadomieniu.
Wyłączenie odpowiedzialności wykroczeniowej dla obywateli Ukrainy
W przypadku, gdy podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi nie dopełnił obowiązku powiadomienia o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy, cudzoziemiec nie ponosi odpowiedzialności z tytułu nielegalnego wykonywania pracy. Analogicznie cudzoziemiec nie ponosi również odpowiedzialności w przypadku gdy zaistniała jakakolwiek z przesłanek do dokonania ponownego powiadomienia określona art. 22 ust 2 ustawy tj.: w zmienił się rodzaj umowy pomiędzy podmiotem powierzającym wykonywanie pracy a obywatelem Ukrainy, zmieniło się stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy, zmniejszono wymiar czasu pracy lub liczbę godzin pracy w tygodniu lub miesiącu określony w powiadomieniu, lub obniżono miesięczną lub godzinową stawkę wynagrodzenia określoną w powiadomieniu.
Z odpowiedzialności wykroczeniowej w tych przypadkach nie została jednak zwolniona osoba powierzająca pracę cudzoziemcowi, której za nielegalne powierzenie pracy grozi grzywna od 1000 zł do nawet do 30 000 zł.
Doprecyzowanie procedury pobytu i pracy w kontekście kontynuowania zatrudnienia przez obywatela Ukrainy
Regulacją nowelizacji objęto również kwestię dotyczące kontynuacji pracy obywatela Ukrainy, który pracuje w danym podmiocie na podstawie innych dokumentów legalizujących jego zatrudnienie tj. zezwolenia na pracę, oświadczenia o powierzeniu pracy lub zezwolenia na pobyt czasowy i pracę oraz w tym okresie otrzymuje – wydane na podstawie wcześniej złożonego wniosku – zezwolenie na pobyt czasowy i pracę.
W przypadku zezwoleń na pobyt czasowy i pracę w których jako podstawę zwolnienia cudzoziemca z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę wskazano art. 22 ust 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa stroną postępowania jest cudzoziemiec i to wyłącznie jemu doręcza się decyzję. Obecnie organ wydający zezwolenie na pobyt czasowy i pracę jest zobowiązany pouczyć obywatela Ukrainy o ciążącym na nim obowiązku poinformowania podmiotu powierzającego pracę o wydaniu zezwolenia jednolitego. Na otrzymującego decyzję obywatela Ukrainy nałożony został obowiązek poinformowania o decyzji w terminie 7 dni od dnia doręczenia mu tejże decyzji. Dodatkowo wskazano, że pracę obywatela Ukrainy w tym okresie uznaje się za legalną.
Podmiot powierzający pracę – w terminie 7 dni od dnia, w którym otrzymał od cudzoziemca informację o doręczeniu mu decyzji jednolitej o której mowa powyżej – jest zobowiązany dokonać powiadomienia właściwego powiatowego urzędu pracy za pośrednictwem systemu teleinformatycznego: praca.gov.pl. Należy zwrócić uwagę, że Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w aktualnym stanowisku odnoszącym się do omawianej kwestii wskazało, że nowe przepisy nie wymagają, aby w takim przypadku podmiot powierzający pracę był zmuszony do rozwiązania umowy z obywatelem Ukrainy i zawarcia nowej umowy celem legalizacji jego zatrudnienia.
Inne kwestie, o których warto pamiętać przy zatrudnianiu obcokrajowców
Przed rozpoczęciem pracy pracodawca ma obowiązek zawrzeć z obywatelem Ukrainy pisemną umowę i wręczyć mu jeden jej egzemplarz. Obowiązek ten obejmuje nie tylko umowę o pracę, ale też umowy cywilnoprawne (jak np. zlecenie, umowę o dzieło itp.). Przed podpisaniem umowy pracodawca jest zobowiązany umożliwić obywatelowi Ukrainy zapoznanie się z jej tłumaczeniem na język dla niego zrozumiały. W przypadku niedopełnienia obowiązku zawarcia z cudzoziemcem – przed rozpoczęciem pracy – umowy w formie pisemnej pracodawca podlega grzywnie nawet do 30 000 zł. 5 Cudzoziemcy wykonujący pracę na terytorium Polski podlegają tym samym regulacjom prawnym, które dotyczą polskich pracowników.
Cudzoziemcy zatrudnieni w Polsce są objęci taką samą ochroną ze strony prawa pracy jak obywatele polscy, mają identyczne prawa i obowiązki jak polscy pracownicy i nie mogą być od nich gorzej traktowani. Pracownikowi cudzoziemcowi przysługuje prawo do wykonywania pracy w bezpiecznych i higienicznych warunkach – przepisy prawa w tym bhp obowiązują jednakowo wszystkie osoby wykonujące pracę.
Nowe uwarunkowania – kwestia wynagrodzenia
Należy pamiętać, że przypadku zatrudnienia obcokrajowca, jego miesięczne wynagrodzenie nie może być niższe od minimalnego wynagrodzenia. Od 1 lipca 2024 r. wynosi ono 4 300 zł brutto – przy zatrudnieniu na pełny etat. Cudzoziemcy mają prawo do corocznie ustalanej minimalnej stawki godzinowej wynagrodzenia. Na podstawie umów zlecenia oraz umów o świadczenie usług, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu obecnie jest to 28,10 zł brutto za 1 godzinę pracy.
Nowe uwarunkowania – podsumowanie o przepisach
W obecnym stanie prawnym niespełnienie wymogów określonych w przepisach o minimalnym wynagrodzeniu w zakresie wysokości tego wynagrodzenia w odniesieniu do obywateli Ukrainy wykonujących pracę na podstawie powiadomienia o którym mowa w Art. 22 ust 1 ustawy o pomocy , obok naruszenia przepisów ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę będzie również wypełniać przesłanki powierzenia cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 22a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, a co za tym idzie wykroczenie z art. 120 ust. 1 wskazanej ustawy, którego popełnienie zagrożone jest karą grzywny w wysokości od 1000 zł do nawet do 30 000 zł.
Dlaczego warto należeć do Związku?
- Nie jesteś sam jeśli masz problemy w pracy,
- Działając w NSZZ „Solidarność” masz większą szansę na wynegocjowanie wyższych płac i lepszych warunków pracy,
- Zyskujesz pomoc w przypadku niesprawiedliwego traktowania, dyskryminacji, przemocy,
- Korzystasz z pomocy prawników i związkowych ekspertów,
- Jesteś aktywny i możesz pomagać innym.
